Muzej ustanka 1941. i Zavičajni muzej - začetnici rada Narodnog muzeja
Začetak rada muzeja u Titovom Užicu, predstavlja osnivanje „Inicijativnog odbora za prikupljanje starina u užičkom kraju“, 12. jula 1946. godine, a početak rada otvaranje izložbe u zgradi Gradskog narodnog odbora, 24. septembra 1946. godine pod nazivom „Narodno-oslobodilačka borba, obnova i izgradnja u užičkom okrugu“.
Formiranjem „Društva za prikupljanje i zaštitu starina u užičkom okrugu“, 16. februara 1947. godine, započeo je organizovan rad na stvaranju muzeja, koji se odvijao u okviru nekoliko sekcija: arheološko-istorijske, etnografske i prirodnjačke, sekcije narodno-oslobodilačke borbe i obnove.
Istovremeno je tekao i rad na osnivanju „Muzeja ustanka 1941.“ i njegovom smeštajnom rešenju u zgradi bivše Narodne banke Kraljevine Jugoslavije, u kojoj je, u jesen 1941, bilo sedište Vrhovnog štaba NOPOJ i Centralnog komiteta KPJ. Sakupljena građa iz perioda NOR-a poslužila je kao polazna osnova da se u autentičnom prostoru 7. jula 1948. godine otvori Muzej ustanka 1941. sa prvom stalnom postavkam.
Aktivnost „Društva za zaštitu i prikupljanje starina“ i pored novootvorenog Muzeja, trajala je sve do 1954. godine1.
Rešenjem Narodnog odbora gradske opštine Titovo Užice, br. 9346 od 17. novembra 1954. godine, Muzeju ustanka 1941. su, na katastarskoj parceli 920 KO Titovo Užice, dodeljeni nekadašnji objekti Narodne banke na upravljanje, i to: Prva i Druga zgrada sa podzemnim tunelima (trezorima).
Centralni odbor SUBNOR-a Jugoslavije odlučio je 1956. godine, da se postojeća postavka rekonstruiše i proširi i sa Drugom zgradom i podzemnim tunelima (trezorima), u kojima je u jesen 1941. godine radila prva Partizanska fabrika oružja i municije i nalazilo se Civilno sklonište.
U toku izvođenja građevinskih radova na adaptaciji, konzervaciji i restauraciji objekata uklonjena je pergola (most) ukrašena mozaikom, koja je spajala spratne delove dve zgrade, a oslanjala se na noseće stubove koji su se nalazili pored ulaznih vrata obeju zgrada i uličnih vrata Prve zgrade (kasnije zazidanih).
Nova postavka pod nazivom „Ustanak u Jugoslaviji 1941.“ otvorena je 3. jula 1961. godine, u okviru centralne proslave obeležavanja 20. godišnjice ustanka naroda i narodnosti Jugoslavije, koja je održana u Titovom Užicu.
U skladu sa proširenjem muzejske delatnosti, koja se zasnivala ne samo na radu „Muzeja ustanka 1941“, već i na prikupljanju materijala iz zavičajne prošlosti, od najstarijeg perioda do savremenog doba, Narodni odbor opštine Titovo Užice doneo je 29. aprila 1963. godine Rešenje o osnivanju Narodnog muzeja Užice, u čiji su sastav ušli „Muzej ustanka 1941.“ i „Zavičajni muzej“ sa arheološkim, etnografskim i istorijskim odeljenjem i zajedničkim službama: konzervatorsko-preparatorskom radionicom, fotolaboratorijom, stručnom bibliotekom i službom opštih, računovodstvenih poslova.2
Utvrđeni su i osnovni zadaci Narodnog muzeja: istraživanje, prikupljanje, obrada, zaštita, prezentacija i publikovanje muzejskog materijala, rad sa korisnicima muzejskih fondova, saradnja sa srodnim ustanovama i dr. organizacijama.
Tokom 1981. godine formirano je Odeljenje istorije umetnosti pri Zavičajnom muzeju. Između 1980-1986. godine bilo je više neuspelih pokušaja, da se u okviru Zavičajnog muzeja formira Naučna jedinica Narodnog muzeja.
Kulturno-prosvetna i pedagoška služba, formirana u okviru „Muzeja ustanka 1941“, prerasla je u Informativno-markentišku i kulturno-prosvetnu delatnost Narodnog muzeja.
Odlukom Samoupravne interesne zajednice kulture Titovo Užice, a na predlog društveno-političkih organizacija grada, Narodnom muzeju je 22. juna 1979. godine, prenet na upravljanje i korišćenje spomenički kompleks na Kadinjači. Ovaj spomenik, čiji su završni radovi bili u toku, otvoren je 23. septembra 1979. godine.
Posle pripajanja Spomenika «Kadinjača», usledila je nova reorganizacija Muzeja. Narodni muzej je reorganizovan 14. marta 1980. godine i konstituisan kao Radna organizacija muzeja „Narodni muzej Titovo Užice“ sa tri Osnovne organizacije udruženog rada: Zavičajnim muzejom, Muzejom ustanka 1941, Spomenikom „Kadinjača“ i Radnom zajednicom, sa službom opštih i računovodstvenih poslova, bibliotekom i fotolaboratorijom. Juna 1988. godine, donošenjem Zakona o ukidanju OOUR-a, Narodni muzej je konstituisan kao ustanova „Narodni muzej“ sa tri Radne jedinice.
Na inicijativu SO Titovo Užice, 31. decembra 1990. godine pristupilo se reorganizaciji Narodnog muzeja. Izdvajanjem Spomenika „Kadinjača“ u samostalnu ustanovu Spomen obeležje „Kadinjača“, 1. januara 1991. godine, došlo je do integracije preostale dve Radne jedinice, Muzeja ustanka 1941. i Zavičajnog muzeja u ustanovu „Narodni muzej“, sa različitim izvorima finansiranja ( Ministarstvo kulture i budžet Skupštine opštine Užice) i jednim žiro računom.
Na predlog Ministarstva kulture Republike Srbije, a na osnovu Rešenja Skupštine Srbije o utvrđivanju nadležnosti muzeja prema vrstama umetničko-istorijskih dela i prema teritoriji („Službeni glasnik“ Republike Srbije, br. 28/95), Narodni muzej u Užicu proglašen je za regionalni muzej, nadležan za teritoriju osam opština Zlatiborskog okruga (Užice, Bajinu Baštu, Kosjerić, Požegu, Arilje, Čajetinu, Novu Varoš i Sjenicu).
„Kadinjača“ je ušla ponovo u sastav Narodnog muzeja, 21. oktobra 2002. godine, na osnovu Odluke Skupštine opštine Užice, od 31. jula 2001. godine.
KONTAKT:
Narodni muzej Uzice
